Ναόμι Κλάιν: «Οι αγορές βρίσκονται σε πόλεμο με τη Δημοκρατία»

Συνέντευξη στην Κατερίνα Κιτίδη Η Ναόμι Κλάιν μόλις είχε φτάσει στο χώρο συνάντησής μας...

Η Ναόμι Κλάιν μόλις είχε φτάσει στο χώρο συνάντησής μας. Περιμέναμε την πολυβραβευμένη συγγραφέα των βιβλίων No Logo και Το δόγμα του σοκ για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ «Catastroika». Λόγω των εξελίξεων στην Ελλάδα, όμως, η συνέντευξη έπρεπε να πάρει άλλη τροπή. Πρώτο της θέμα πλέον ήταν η σχέση οικονομίας και Δημοκρατίας, και η σημασία για την ελληνική πολιτική ζωή μιας κυβέρνησης τεχνοκρατών. Κυρία Κλάιν, η Ελλάδα κυβερνάται από έναν τεχνοκράτη πρωθυπουργό και είναι αβέβαιη η ημερομηνία των επόμενων εκλογών. Τι έχει να πει γι’ αυτό η ιστορική εμπειρία; Αυτό που βιώνει τώρα η Ελλάδα μοιάζει σε κάποιο βαθμό με αυτό που πέρασε η Νότια Κορέα κατά την ασιατική οικονομική κρίση, υπό την έννοια ότι υπάρχει ξεκάθαρος πόλεμος με τη Δημοκρατία. Στη Νότια Κορέα βρίσκονταν εν μέσω εκλογών και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ανάγκασε όλους τους υποψήφιους για την προεδρία να υπογράψουν ότι θα υποστηρίξουν τη συμφωνία με το ΔΝΤ. Στην ουσία, ακύρωσαν το νόημα των εκλογών. Είπαν πως ό,τι και να ψηφιστεί δεν έχει σημασία, καθώς η συμφωνία δεν αλλάζει. Διότι ανησυχούσαν μήπως αυτός με τον οποίο διαπραγματεύονταν δεν είχε αρκετή πολιτική ισχύ ώστε να επιβάλει τη συμφωνία, καθώς και ότι θα έχανε τις εκλογές. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, προωθούνται μέτρα εποπτείας των εθνικών οικονομιών, όπως με τη συνταγματική κατοχύρωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Τι σημαίνει αυτό για τους δημοκρατικούς θεσμούς; Πολλοί από εμάς ήταν αντίθετοι με τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και με την Ευρωπαϊκή Ένωση, λόγω της πιθανής απώλειας κυριαρχίας για μια χώρα και την επίθεση κατά της Δημοκρατίας. Αυτό παρουσιάστηκε σαν στενοκέφαλος εθνικισμός, αλλά δεν πρόκειται για εθνικισμό, πρόκειται για προάσπιση της Δημοκρατίας. Οι περισσότερες συμφωνίες υπεγράφησαν σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης, όταν ακόμα και οι πιο σκληροί επικριτές τους δεν φαντάζονταν πόσο άσχημα θα κατέληγαν τα πράγματα. Δεν φαντάζονταν πόσο ξεκάθαρη θα ήταν η επίθεση στη Δημοκρατία εν μέσω μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης. Και τώρα, στο όνομα αυτής της οικονομικής κρίσης, η ικανότητα λήψης ουσιαστικών πολιτικών αποφάσεων περιορίζεται ακόμα περισσότερο. Είναι μια διαδικασία «παιδοποίησης». Αν ακούσεις τον τρόπο που μιλούν για την Ελλάδα οι βόρειες χώρες, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο υπόλοιπος πλανήτης, βλέπεις ότι παρουσιάζεται σαν έθνος παιδιών, που πρέπει να τους πάρουν τα κλειδιά του αυτοκινήτου... Ποιος είναι, λοιπόν, ο πολιτικός στόχος των νεοφιλελεύθερων οικονομικών μέτρων; Είναι από τις στιγμές που πέφτουν τελείως οι μάσκες. Το σύστημα των αγορών βρίσκεται κατ’ ουσίαν σε πόλεμο με τη Δημοκρατία. Το σχέδιο του νεοφιλελευθερισμού είναι να απαξιώσει τη Δημοκρατία. Το σχέδιο είναι οι εκλογές να γίνουν διαγωνισμός δημοτικότητας. Οι αγορές θέλουν ασφάλεια. Την ασφάλεια ότι οι εκλογές δεν θα επιφέρουν καμία αλλαγή στο επιχειρηματικό status quo. Και υπάρχουν πάρα πολλοί μηχανισμοί για να το διασφαλίσουν αυτό. Η υποτιθέμενη ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα είναι ένας από αυτούς, με τον οποίο δηλώνουν ότι οι πολιτικοί δεν μπορούν να αγγίξουν τα «παιχνίδια» τους. Στο Δόγμα του σοκ γράφω ότι αυτό έγινε στη Χιλή κατά τις διαπραγματεύσεις για τη μετάβαση στη Δημοκρατία. Η δικτατορία του Πινοτσέτ έληξε όπως ήθελε το καθεστώς Πινοτσέτ. Ήταν μια ελεγχόμενη μετάβαση στη Δημοκρατία. «Τα παιδιά του Σικάγο» εκείνη την περίοδο έλεγαν ανοιχτά ότι προσπαθούσαν να επαναπροσδιορίσουν την έννοια της Δημοκρατίας και αναφέρονταν σε αυτή ως «τεχνοποιημένη» Δημοκρατία. Στην ουσία, επρόκειτο για μια Δημοκρατία στην οποία η πολιτική δεν άγγιζε την οικονομία. Χρησιμοποίησαν συνταγματι­κούς μηχανισμούς, ώστε να κα­ταστήσουν αδύνατο ή παράνομο το να αλλάξουν οι οικονομικοί κανόνες του παιχνιδιού. Λέτε ότι οι αγορές θέλουν ασφάλεια. Από την άλλη, βλέπουμε συχνά να προωθούνται η ανασφάλεια και η αστάθεια χάριν της κερδοσκοπίας... Νομίζω ότι, έως ένα βαθμό, αυτό που θέλουν οι αγορές είναι προβλεψιμότητα. Αν είναι προβλέψιμη η αστάθεια, μπορούν να επωφεληθούν από αυτό. Αυτό που έδειξε το Ιράκ είναι ότι, από τη στιγμή που οι ιδιωτικοποιήσεις είναι ο κανόνας του παιχνιδιού, μπορείς να επωφεληθείς από τα πάντα. Μπορείς να επωφεληθείς σε τεράστιο βαθμό από τις κρίσεις. Ο καπιταλισμός μπορεί να επωφεληθεί από την ίδια του την κατάρρευση – για παράδειγμα, από την οικολογική κατάρρευση. Η κλιματική μεταβολή μπορεί να επιφέρει τεράστια ανάπτυξη στις Monsanto όλου του κόσμου, που προωθούν σπόρους ανθεκτικούς στην ξηρασία. Επομένως, μπορούν να βγουν πολλά λεφτά από το χάος, αλλά υπάρχει ακόμα η επιθυμία για προβλέψιμους κανόνες μέσα σε αυτό το παιχνίδι. Αυτό που φοβούνται περισσότερο οι επιχειρήσεις είναι η αναγκαστική απαλλοτρίωση. Φοβούνται μήπως χάσουν τις επενδύσεις τους, αλλά ο καπιταλισμός είναι προσαρμόσιμος. Στο Ιράκ οι επιχειρήσεις έμαθαν πώς να επωφελούνται από το χάος. Υπάρχουν, όμως, και πολλές δουλειές που θα ήθελαν να κάνουν, αν υπήρχε σταθερή αγορά. Κι αυτό θα συμβεί κάποια στιγμή. Μιλήσατε για τις ιδιωτικοποιήσεις. Οι υπέρμαχοί τους υποστηρίζουν πως έχουν θετικό αποτέλεσμα, διότι καταπολεμούν τη διαφθορά και ευνοούν τον ανταγωνισμό, που επιφέρει ανάπτυξη... Αν ρίξουμε μια ματιά στο πώς γίνονται οι ιδιωτικοποιήσεις, ιδιαίτερα εν μέσω οικονομικής κρίσης, βλέπουμε ότι δεν είναι ποτέ με ανοιχτό διαγωνισμό. Κι αν έχεις ήδη δυσλειτουργικό πολιτικό σύστημα, όπως συμβαίνει στην Ελλάδα ή όπως συνέβαινε στη Ρωσία και την Αργεντινή, οι συμφωνίες θα γίνονται μέσω γνωριμιών, πιθανώς να μοχλευτούν μέσω διεθνούς δωροδοκίας ή να τις αναλάβουν οι φίλοι του εκάστοτε προέδρου. Το παρελθόν της ιδιωτικοποίη­σης δείχνει ότι είναι ο τρόπος να γίνεις δυσθεώρητα πλούσιος εξαιρετικά γρήγορα. Δείτε το Μεξικό και τον Κάρλος Σλιμ. Δείτε τη λίστα του Forbes. Ποιοι είναι οι πιο πλούσιοι αυτή τη στιγμή; Είναι οι Ρώσοι ολιγάρχες και οι Λατινοαμερικάνοι τσάροι της ιδιωτικοποίησης. Είναι οι άνθρωποι που έκλεισαν εξαιρετικά επικερδείς συμφωνίες εν μέσω οικονομικής κρίσης και χάους, ενώ η τιμή των υπηρε­σιών έφτασε στα ύψη και σε πολλές περιπτώσεις η ποιότητα των υπηρεσιών είναι φριχτή – με το καλύτερο παράδειγμα να είναι η Αργεντινή. Το μόνο που μπορούν να δοκιμάσουν αυτές οι χώρες για να συνέλθουν είναι να επανακτήσουν κάποια από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία. Αλλά αυτό, φυσικά, είναι παράνομο με τους όρους του παιχνιδιού που δέχτηκε η κυβέρνησή τους.