Έφυγε η Jaquelin De Romilly

του Ιορδάνη Κουμασίδη


Πλήρης ημερών, δημιουργική, με ανανεωτικό πνεύμα και μια ματιά όπως λίγες πάνω στο τι μας άφησε η αρχαία ελληνική σκέψη και ιστορία, έφυγε σήμερα από τη ζωή η Jaquelin De Romilly σε ηλικία 96 ετών. Καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Λιλ και της Σορβόννης, η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στο College De France και η δεύτερη μόλις που εισήλθε στη γαλλική Ακαδημία. Τιμηθείσα με πλήθος διακρίσεων από πανεπιστήμια και ακαδημίες ανά τον κόσμο, τίτλοι και διακρίσεις που προσφέρουν υλικό για έναν αυτόνομο τόμο.
Η Jaquelin De Romilly εισήλθε σε όλο το φάσμα της αρχαίας ελληνικής σκέψης, μεταφράζοντας στα γαλλικά φιλοσοφικά κείμενα, ιστορία, τραγωδίες, μυθολογία. Παράλληλα εξέδιδε τακτικότατα μελέτες πάνω στο συμβάν της αρχαίας Ελλάδας. Η κριτική της σκέψη (φράση κλισέ αλλά στην περίπτωση της είναι εξόχως αντιπροσωπευτική) την ώθησε στον να σκέπτεται κυρίως επί της ουσίας και των προβολών των συμβάντων και των ιδεών της αρχαίας Ελλάδας στο σήμερα. Οι γλωσσικές επιτελέσεις εισέρχονται στο πεδίο του κοινωνικού με την αρχαία ελληνική γλώσσα εντονότερα από ποτέ. Θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε πως η γαλλίδα καθηγήτρια ουσιαστικά πράττει μια ολιστική κοινωνική ανθρωπολογία της αρχαίας Ελλάδας εισβάλλοντας και ανατέμνοντας όλες τις εκφάνσεις του Λόγου, του βίου και των πράξεων της. Η λογοτεχνία, η φιλοσοφία, η πολιτική και η τέχνη εμφανίζονται στις απαρχές τους και εγγύτερα από ποτέ η μία στην άλλη.
Στη σκέψη της Ρομιγί αναδεικνύεται μια αέναη μάχη της δημαγωγίας με τη δημοκρατία, της βίας με το Λόγο, του άσκεπτου με τη γνώση. Αυτή η μάχη σχηματοποιείται, ουσιαστικά επινοείται, στην αρχαία Ελλάδα, και με σημαντικό σταθμό το Διαφωτισμό συνεχίζεται μέχρι τις μέρες μας. Στην πραγματική ζωή, αυτή η μάχη αντιπροσωπεύεται από την τέλεση πολέμων έναντι της παραγωγής κειμένων! Η Jaquelin De Romilly εξακολουθούσε να πιστεύει πως η κρίση των ανθρωπιστικών σπουδών και η συρρίκνωσή τους θα λάβει τέλος. Σε εποχές κρίσης, διακυβεύεται η ρητορική της δημοκρατίας αλλά και επαναδιαπραγματεύονται οι κυρίαρχες ιδέες. Το τελευταίο της βιβλίο, (Μαθήματα ελληνικών) το συνέγραψε έχοντας χάσει παντελώς την όρασή της. Στην τελευταία της εμφάνιση που θυμάμαι, σε ντοκυμαντέρ του καναλιού France 5 που προβλήθηκε προσφάτως και στην Ελλάδα από την εκπομπή doc. οn air, αναφέρει πως όλα όσα πράττει, εκφράζει, καθορίζει κανείς εμφανίζονται σαν μια απόλαυση, σαν μια άσκηση συνείδησης.
Μια πρόχειρη εκλογή από την ευρεία βιβλιογραφική της παραγωγή: Η ηπιότητα στην αρχαία ελληνική σκέψη (Λιβάνης, 2007), Ο χρόνος στην ελληνική τραγωδία (Το Άστυ, 2007), Γιατί η Ελλάδα (Το Άστυ, 1990), Σημερινές προοπτικές για το ομηρικό έπος (Καρδαμίτσα, 1992), Ο Νόμος στην Ελληνική σκέψη (Το Άστυ, 1990), ο Θουκυδίδης και ο αθηναϊκός ιμπεριαλισμός (Παπαδήμα, 2008), Μαθήματα Ελληνικών (Ωκεανίδα, 2009), Πόσο επίκαιρη είναι η αθηναϊκή δημοκρατία σήμερα (Ερμής, 2009).
Ο είδηση του θανάτου της μου επανέφερε στο μυαλό την κλασική συζήτηση περί ‘φιλελλήνων’ και ‘ελληνιστών’ και τους θαυμασμού που τους αποδίδουμε. Και συμπέρανα: υπάρχει ένα αρνητικό δίπολο, από τη μια των άσκεπτων που είναι υπερήφανοι για την αρχαία ελληνική σκέψη και δε σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους για την ‘ελληνικότητα’ (αυτοί συνήθως δεν έχουν διαβάσει ούτε έναν αρχαίο έλληνα) και από την άλλη ο κομπλεξισμός κομματιών της αριστεράς απέναντι στην αγάπη για την αρχαία ελληνική σκέψη, μη τυχόν και τους χαρακτηρίσουν εθνικιστές (συνήθως και αυτοί δεν έχουν διαβάσει τους αρχαίους). Απέχθεια λοιπόν και για τους δύο. Αντίο Ζακλίν…

Αναδημ.από "altherthess/on line"